Agasicles, een koning van Sparta, zei ooit dat hij wilde leren van mensen van wie hij ook de zoon had willen zijn. Best een slimme gedachte, want als we een voorbeeld zoeken moeten we ons afvragen: Wie leeft echt zoals hij spreekt? Zou ik trots zijn om op deze persoon te lijken?
Voor het Stoïcisme geldt dat net zo. En als er iemand was die die leer echt leefde, dan was het Marcus Aurelius.
Van Jongeman tot Keizer
Marcus Annius Verus werd in het jaar 121 in Rome geboren in een rijke familie. Niemand dacht toen dat hij ooit keizer zou worden. Hij was serieus, maar hield ook van worstelen, boksen en jagen.
Toen de oude keizer Hadrianus ziek werd en geen eigen kinderen had, koos hij een opvolger: Antoninus Pius. Die moest Marcus adopteren, en dat deed hij. Zo werd Marcus Aurelius Antoninus zijn nieuwe naam.
Marcus kreeg daarna de beste leraren. Hij leerde Grieks van Herodes Atticus en Latijn van Marcus Cornelius Fronto. Hun brieven bestaan nog steeds. Hij werd zelfs twee keer consul, wat hem veel praktische ervaring gaf.
Toen Antoninus in 161 stierf, werd Marcus keizer. Hij regeerde bijna twintig jaar, samen met zijn aangenomen broer Lucius Verus tot die overleed. Zijn tijd als keizer was zwaar: oorlogen, ziekten, en de opkomst van het christendom maakten het moeilijk.
Marcus stierf in 180, tijdens een militaire campagne in wat nu Wenen is. Historicus Cassius Dio schreef dat Marcus zijn zoon Commodus goed had opgevoed, maar diep teleurgesteld in hem was toen hij de macht erfde.
De Machtigste Man met Zelfbeheersing
Marcus had ongelofelijk veel macht. Hij kon alles doen wat hij wilde. Maar hij koos ervoor om rechtvaardig, kalm en verstandig te blijven. Dat maakte hem uniek.
De bekende historicus Edward Gibbon schreef dat het Romeinse Rijk onder Marcus werd geleid door “wijsheid en deugd.” En dat klopt: terwijl anderen macht gebruikten voor plezier of wraak, gebruikte Marcus het om beter te worden.
Zijn dagboek, dat wij nu kennen als Meditaties, laat dat zien. De machtigste man van de wereld schreef het voor zichzelf, niet voor anderen. Hij herinnerde zichzelf eraan eerlijk, rustig en moedig te blijven, ook als alles tegenzat.
Meditaties is geen boek dat Marcus schreef voor anderen, maar aantekeningen aan zichzelf. Hij herinnerde zichzelf eraan hoe hij moest leven: eerlijk, rustig en zonder te klagen. Filosofen noemden het later “het beste wat de oude wereld ooit schreef over ethiek.”
Stoïcisme als Levenswijze
Marcus leerde het Stoïcisme van zijn leraren, vooral van zijn mentor Rusticus, die hem kennis liet maken met de filosoof Epictetus. Hij was ook beïnvloed door Heraclitus, een denker die veel schreef over verandering en vergankelijkheid.
Het tragische is dat na Marcus’ dood zijn zoon Commodus alles wat zijn vader had geleerd, negeerde. Marcus stond voor zelfbeheersing, plichtsbesef en respect. Commodus juist niet.
Nu kunnen wij leren wat Marcus al wist: dat échte kracht van binnen komt.
3 Stoïcijnse Oefeningen van Marcus Aurelius
1. Oefen de Deugden Die Je Al Hebt
Marcus schreef:
“Misschien ben je niet snel van geest. Maar je hebt genoeg andere kwaliteiten: eerlijkheid, geduld, eenvoud, kalmte. Oefen wat je al in je hebt, in plaats van te klagen over wat je mist.”
2. Haal Kracht uit Anderen
Tijdens zijn oorlogen schreef Marcus zichzelf aanmoedigende notities. Hij keek naar anderen voor inspiratie:
“Denk aan de energie van de één, de bescheidenheid van een ander, de vrijgevigheid van weer een ander. Niets helpt zo goed als de deugden die je bij anderen ziet.”
3. Blijf in het Nu
Marcus wist dat angst vaak ontstaat door te veel denken aan de toekomst. Hij schreef:
“Laat je niet verpletteren door het geheel van het leven. Richt je op wat er nú is. Vraag jezelf af: waarom is dit ondraaglijk? Je zult merken dat het dat niet is.”
Kort gezegd: Marcus Aurelius liet zien dat ware kracht niet zit in macht, maar in beheersing. Hij regeerde een rijk, maar ook zichzelf, en precies daarom is hij vandaag, bijna tweeduizend jaar later, nog steeds een voorbeeld.