Heb je wel eens meegemaakt dat je iets beslist hebt waarvan je volledig overtuigt was dat het écht was wat je wilde, tot je erachter kwam dat het besluit eigenlijk een reactie was op een emotie of sociale druk of beïnvloeding? Veel mensen vinden namelijk dat ze 'zelf' denken, terwijl ze er niet bewust van zijn dat veel van hun keuzes gestuurd worden door conditioneringen die ze nauwelijks doorzien.

Een perfect voorbeeld hiervan is hoe mensen zich irriteren aan de manier waarop Elon Musk de laatste tijd in de media aanwezig is. Hierdoor verkopen mensen hun Tesla, willen de auto niet meer zakelijk of private leasen, en worden er zelfs Tesla's vernield. De reden dat dit gebeurt heeft dus niets te maken met dat mensen een hekel hebben aan elektrische auto's of zich keren tegen technologie—dit heeft puur te maken met Elon Musk. Mensen willen niet meer met het merk geassocieerd worden door de man achter het merk (en uiteindelijk ook niet met Elon zelf natuurlijk). 

Dat mensen dus hun auto wegdoen of de auto niet meer nemen lijkt daarom een rationele keuze, maar is het dat ook?

Identificatie en Afkeer: Twee Kanten van Hetzelfde Ego

Het ego zoekt altijd naar bevestiging. Mensen willen ergens bij horen, zich onderscheiden, of juist afzetten tegen iets of iemand. Vaak zonder het door te hebben baseert men hun keuzes op wie ze denken te zijn. Of, misschien nog beter gezegd: wie ze niet willen zijn.

• “Ik wil geen Tesla, want ik vind Musk een klootzak.”
• “Ik gebruik geen Facebook, want Meta schendt mijn privacy.”
• “Ik draag geen merkkleding, want ik ben geen slaaf van consumentisme.”

Op het eerste gezicht lijken dit bewuste en weloverwogen keuzes. Toch wil ik je uitnodigen om daar eens wat dieper over na te denken. Dan zul je zien dat er vaak een verborgen identificatie onder zit. Een soort van behoefte om te onderscheiden van iets waar men zich ongemakkelijk bij voelt. Ze wijzen iets af en niet per se omdat het slecht is, maar omdat ze niet zo iemand willen zijn.

Bewust Kiezen: Vrijheid of Verzet?

Dit is waar echte autonomie begint: doorzien waar het ego aan het stuur zit. Want afwijzing is net zo goed een vorm van identificatie als verheerlijking. Wat ik hiermee bedoel is dat de vraag hier dus niet is: Is Musk een klootzak? of Is Meta slecht? Nee, de vraag is: Wat drijft mijn keuze nu werkelijk?

Ik heb hier zelf ook mee gezeten en over nagedacht, en bij Meta voelde ik een ander soort motivatie. Dat ging niet over Zuckerberg of zijn uitspraken in de media maar over mijn eigen privacy en autonomie. Mijn keuze om een andere berichtendienst dan WhatsApp te gebruiken en van Facebook en Instagram af te stappen was niet uit weerstand tegen de man, maar uit een heel helder besef dat het niet paste bij hoe ik mijn digitale leven wil inrichten. Er zat geen gevoel van strijd of bewijsdrang achter. Gewoon een rustige, bewuste keuze. Totaal geen statement of iets dergelijks. 

Met Tesla was het anders. In juni start ik met een functie waar een bedrijfsauto bij zit en ik merkte dat ik daar initieel een afkeer bij voelde. Een pure ego-reactie. Toen ik op een dag met de hond liep spookte het maar door mijn hoofd. Vanzelf ging ik mijn beslissing opnieuw bekijken. 

Ja, dat lees je goed—ik had dus al besloten om geen Tesla te nemen. 

Het spirituele pad leidde me om dit bij mezelf onder de loep te nemen, en eigenlijk komt het neer op iets veel simpelers dat niets met het steunen van Musk (of het verwerpen daarvan) te maken heeft. De helderste keuze heeft te maken met wat écht belangrijk is: de auto zelf en of die past bij mijn behoeften. M'n ego mag hooguit bepalen of ik het mooi vind of niet, maar de rest—daar moet het zich totaal niet mee bemoeien.

Als ik Tesla’s niet zou fijn zou vinden om praktische redenen (zoals rijervaring, interieur, laadnetwerk, etc.), dan lijkt me dat een prima reden om iets anders te kiezen. Maar als ik een andere auto kiest puur om me niet te associëren met Musk, dan laat ik mijn beslissing sturen door een externe factor die eigenlijk totaal niet relevant is voor m'n rijervaring.

Musk is in principe (net als iedereen) een product van conditioneringen en drijfveren die voortkomen uit zowel het ego als mogelijke momenten van helderheid. Hoe we naar Musk kijken zegt meer over onze eigen overtuigingen en gevoelens dan over Musk zelf. Mensen zien hem als een genie, een gevaar, of een narcist. Maar wie of wat hij écht is, is onmogelijk volledig te weten. Het ego wil hem in een hokje stoppen, maar ook hij is simpelweg een mens met zijn eigen conditioneringen...

Dus eigenlijk, of Musk nu "goed" of "slecht" is, is subjectief en helemaal afhankelijk van het perspectief. Het voelt voor mij in ieder geval niet goed om me te laten meeslepen in collectieve veroordelingen of verheerlijking, maar wel om gewoon te zien dat hij een rol speelt in de wereld, net als wij allemaal.

De Werkelijke Vrijheid

Echte vrijheid zit daarom niet in wat je kiest, maar in waarom je het kiest. Als je iets koopt of vermijdt om een statement te maken over je identiteit, dan ben je nog steeds gevangen in identificatie. Maar als je bewust kiest, zonder verzet of gehechtheid, dan ontstaat er ruimte. Dan maakt het niet uit of je een Tesla rijdt of niet, of je Facebook gebruikt of niet—want de keuze komt voort uit helderheid, niet uit ego.

En dát is pas echt autonoom leven.

Dus als je bijvoorbeeld overweegt een Tesla te kopen, kijk dan naar de auto zelf en niet naar je gevoelens over Musk. Je hoeft hem niet leuk te vinden om een Tesla te rijden. Je bent toch ook niet bevriend met de oprichter van een kledingmerk om een trui te kopen? En dit begrip kun je natuurlijk universeel toepassen, niet alleen met een automerk. 😊